Эссе

«Менин педагогикалык табынтыларым»

"Ырыс дегени не болотон?..."-

Эҥирде чыккан јылдыстаҥ сурадым...

Л.В.Кокышев

        Бу суракты мен бойымнан кӧп катап сурагам, jе чокым каруу таппагам. Байла кажы ла кижи бу суракка кажы ла ӧйдӧ башка каруу берер. Бӱгӱнги кӱнде мен мындый каруу jандырар эдим. Ырыс дегени – ол менин сӱӱген ижимде баштапкы эткен алтамым, ӱредип турган балдарыма jаны телекейине jол ачканым.

      Огош тужымда, бастыра ла кызычактар чылап, ӱредӱчи болорго амадагам. Коштой jаткан балдарла «ӱредӱчи-ӱренчик» деп ойын ойнойтоныс.

       Айлар айланып, jылдар jылыжып, школдын ӧйлӧри тӱрген ӧдӧ берген. Jе ӱредӱчи болор деген санаа-амаду анайып ӧчпӧгӧн. Ӱредӱчи болоры - ол jаныс ла талдап алган бийик ӱредӱ эмес, анайда ок сӱӱген ижине, балдарга jӱрӱмин берери. Менин санамла, кӧрӱмимле, ӱредӱчи – ол ак санаалу, ак-чек, терен билгирлӱ, сӱӱжин, билгирин балдарга беретен деп амадуулу jӱрген кижи. Ӱредӱчи, кажы ла кижинин сагыжында, бастыра jӱрӱминде jаркынду, сагышту, кижи болуп артып калат.

      Школ – кайкамчылу телекей, бичик-биликтин ӧргӧӧзи. Ого балдар кӱӱнзеп, акту кӱӱнинен келет. Кажы ла алтам jилбӱге ле jаны ачылтага экелет. Школдын балдарына кунугар, ачыныжар, ӧйди калас ӧткӱрерге ӧй jок, jаны ӧйгӧ, jӱрӱмге, телекейге jӱткиир керек. Бу ӧйдӧ jаны билгирлерге, jилбӱлерге, амадуларга капшайлаар керек, онын учун бу телекейде эн ле артыктары jол алар эмес, ӱредӱчи кижиге ӱредӱнен (ОВЗ лу балдарды) су-кадыгынан улам соондоп то турган ӱренчиктерди, тен-тай апарар керек.

     Мен уредучи болуп алтынчы jыл иштеп jадым. Бу jолымнын баштапкы jылдарында, менин ондомолым jетпей, кайкадып туратан неме ол, ненин учун ӱредип турган ӱренчиктерим, ондый jенил ле jарт jетирӱни ондобой турганы. Jылдар ӧткӧн сонында мен баштапкы ачылта эткем, ол бойымнын бийик ӱредӱчи билгиримнен, баланын билбезине тӱжӱп, оныла кожо jаны ачылталар эдип, билгирдин jолына чыгары. Бу тушта иштеерге солун болуп, иштин киреелтези кӧп-катап кӧдӱриле берген. Экинчи ачылта - ол балдарла кожо jаантайын ак –чек, ачык-jарык болоры. Ол тушта ӱредӱ балдарга куулгазынду ла солун jӱткӱмелдӱ табынты боло берип jат.

     Огош балдарга jаан улусла, кураа балдарла куучындажып jӱргени учурлу. Айдарда, менин амадуум уроктордо лекция эмес, а кӱрелей куучын, ӱренчиктер суракка каруу берери эмес, а удур-тедир сурак береринде. База бир аайлаганым, ол берип турган билгирлерим, чынык ла келер ӧйдӧ ӱренчиктеримнин jӱрӱминде керекту болгоны, бала ӱредӱде бойынын учурлузын ла керектӱзин билип турганы.

      База бир ачылта бастыра балдар – jайаалталу! Ол jайаалта jаан ла иле эмес те болзо, jе ол кажы ла балада бойынын. Кажы ла ӱренчикти канайып, не учун мактап темдектеерин бӱгӱн мен jарт билерим. Ол тушта ӱренчик бойынын аргазына бӱдӱп ле албаданып турганы иле кӧрӱнет. Jедим - ол билгирге бир jаан jол деп сананадым. Балдарды предметти jилбиркеп, сӱӱп, албаданып ӱредери- ӱредӱлик мастерство деп айтса, jастыра болбос деп бодойдым.

      Менин ачылта болгон педагогикалык принциптерим:

• Бӱгӱнги урок- эн ле тӧс учурлу, эртенги урок ол ӧскӧ учурлу урок болор.

• Тӧс учурлу кижи- менин ӱренчигим, ого керектӱ сӧс табары jаан учурлу.

• Эртенги кӱнге артыргыспай, бӱгӱн ле ӱренчиктерди мен jакшы керекке, амаду тургузарына, кандый ла керектин учурын кӧрӧрине таскадар керек.

• Тӧс учурлузы- балдар бойлоры бедиренгенинде, jаныс ла кӧргӧни ле укканы эмес.

• Ӱредӱчинин jӱрӱми, ӱредӱчи бойы ӱренип турганында.

    Бу уулу ачылталар менин ӱредӱчи болгонымды керелейт. Jылдарла кожо менин ижим ӧскӧ учурла толтырылат, jе балдар ачылталар эдип, ӧзӱп ле jаандап турганында, мен, В. Сухомлинскийдин бичигин эске алып, бойымга кычыру эдип, канча катап айдып jадым: «Jӱрегимди балдарга бередим».

Сынару Васильевна

Аратина